owocowanie - Rośliny cytrusowe w Polsce

Odpowiedź zależy od rośliny

Czy kwiaty cytrusów trzeba zapylać, żeby powstały owoce? Czy obecność pszczół lub innych owadów może zwiększyć plony? Odpowiedź zależy od odmiany rośliny cytrusowej.

Kwiaty cytrusów przeważnie są samopylne.

W uproszczeniu rośliny cytrusowe można podzielić na trzy grupy:

odmiany owocujące nawet bez zapylenia,
odmiany samopylne,
odmiany obcopylne, wymagające innej odmiany zapylającej.

Które cytrusy produkują owoce nawet bez zapylenia i bez nasion? Które wymagają obecności innej odmiany zapylającej do prawidłowego plonowania? Odpowiedzi w dalszej części artykułu.

Więcej o zapylaniu kwiatów można przeczytać w artykule Hybrydyzacja cytrusów.

Pierwsza grupa: odmiany owocujące bez zapylenia

Niektóre odmiany cytrusów mają zdolność zawiązywania owoców bez zapylania kwiatów.¹ To zjawisko jest korzystne z punktu widzenia kogoś, kto będzie jadł takie owoce. Dlaczego? Ponieważ owoce powstałe bez zapylenia (i bez zapłodnienia) nie zawierają nasion.

Cytrusy, które łatwo zawiązują owoce bez zapylenia to m.in.:

mandarynki satsuma i część klementynek (np. Marisol),
pomarańcze Navel,
wiele odmian pompeli,
limonka Tahiti,
cytron o palczastych owocach.

Kwiatów cytronu o palczastych owocach nie można zapylić, ponieważ nie mają znamienia słupka. Mimo to zawiązują się owoce.

Odmiany wymienione wyżej są albo obcopylne, albo mają mechanizmy utrudniające zapylenie lub zawiązanie nasion, dzięki czemu przeważnie są bezpestkowe. Jednak w dzisiejszym artykule przyczyny beznasienności nie są istotne. Ważny jest tylko fakt, że owoce mogą powstać bez nasion. Dlatego kwiatów tych cytrusów nie trzeba zapylać, żeby zbierać plony. Zapylenie byłoby potrzebne tylko wtedy, gdybyśmy chcieli otrzymać nasiona.

Owoce bez zapylenia – jak to możliwe?

Wiemy dobrze, że u roślin owoce powstają z zapylonych kwiatów. Jak to możliwe, że niezapylony kwiat także zawiązuje owoc, w dodatku bez nasion? Odpowiada za to zjawisko partenokarpii, czyli zdolności do wytwarzania owoców bez zapłodnienia komórki jajowej w zalążkach.
Wiele gatunków i odmian cytrusów ma pewną skłonność do partenokarpii, ale tylko u niektórych ta cecha jest na tyle silna, że zapylanie kwiatów nie jest wymagane do prawidłowego owocowania. Wymienione wyżej cytrusy to przykłady odmian o silnej skłonności do partenokarpii.

Druga grupa: odmiany samopylne

Większość gatunków i odmian cytrusów jest samopylna, co znaczy, że do zapylenia nie jest wymagany pyłek innej odmiany. Obecność owadów zapylających może wpłynąć korzystnie na ilość zawiązanych owoców.

Samopylna jest większość odmian cytryny, limonki, cytronu, wiele odmian pomarańczy i mandarynki, a także pomarańcza trójlistkowa i wiele innych cytrusów.

Kwiaty odmian samopylnych warto zapylać, jeżeli w otoczeniu nie ma owadów (na przykład kiedy cytrus kwitnie w pomieszczeniu). W ten sposób zwiększa się szansę na zawiązanie owoców.

Kwiaty cytryny skierniewickiej są samopylne. Produkują dużo pyłku, dlatego mogą zapylać się nawet bez obecności owadów.

Trzecia grupa: odmiany obcopylne, owocujące w obecności zapylaczy

Istnieją też odmiany wymagające innej odmiany zapylającej. Są obcopylne i mają małą zdolność do partenokarpii, dlatego bez zapylenia kwiatów pyłkiem z innej odmiany ich owocowanie może być słabe.

Odmiany, które lepiej owocują z zapylaczami to m.in.:

niektóre odmiany mandarynki (np. Robinson, Fremont²) oraz klementynki (np. Clemenules),
tangelo Minneola i Orlando³

Kwiaty tych cytrusów wymagają zapylania. Jeżeli dwie różnie odmiany kwitną na wolnym powietrzu, to owady prawdopodobnie przeniosą pyłek z jednego drzewka na drugie i owoce się zawiążą. Natomiast jeżeli cytrus przebywa w pomieszczeniu, powinniśmy zapylić jego kwiaty – co ważne – pyłkiem z innej odmiany.

Podsumowanie

Większość cytrusów jest samopylna, albo potrafi owocować nawet bez zapylenia. Niektóre jednak wymagają obecności innej odmiany zapylającej do prawidłowego owocowania.

Jeżeli nie wiesz, czy Twoje drzewko wymaga zapylenia do owocowania – możesz wystawić je na świeże powietrze, w miejsce odwiedzane przez owady lub zapylić kwiaty. Najlepiej pyłkiem z innej odmiany cytrusa, a jeżeli nie masz takiej możliwości, to pyłkiem z tej samej rośliny. U wielu odmian może to wpłynąć korzystnie na ilość zawiązanych owoców.

mandarynka Karlik - owoce — Warto wybrać odmianę cytrusa, która zawiązuje owoce bez nasion. Wtedy nie musimy martwić się o zapylanie.

Możliwe przyczyny

Cytrusy potrafią obficie owocować w doniczce, jednak czasem roślina po prostu nie zakwita. Inna kwitnie, ale nie utrzymuje owoców. Dlaczego cytrus nie owocuje?

Jest kilka możliwych odpowiedzi na pytanie „dlaczego cytrus nie kwitnie/nie owocuje? ̎:

jest wyhodowany z nasiona
intensywnie rośnie
nie był zimowany w chłodzie
jest zbyt mocno cięty
rośnie w zbyt ciemnym miejscu
zawiązki owoców opadły z powodu stresu.

Omówmy po kolei te sytuacje.

1. Cytrus nie owocuje, bo jest wyhodowany z nasiona

Jeżeli Twoja roślina nie jest siewką lub miała już kwiaty, przejdź do kolejnego punktu.

Cytrusy, które wyrosły z nasion, całą energię skupiają na wzroście. Nie kwitną, ponieważ są w fazie młodocianej. Dopiero po osiągnięciu dorosłości będą mogły wydać kwiaty i owoce.

Cytrus nie owocuje? Możliwe, że jest siewką.

Cytrus z nasiona całą energię koncentruje na wzroście. Zakwitnie dopiero po osiągnięciu dorosłości.

Czas oczekiwania na zakwitnięcie siewki w dobrych warunkach może wynosić kilka lub kilkanaście lat i zależy w dużej mierze od gatunku i odmiany oraz od formy prowadzenia drzewka. Jeżeli chcemy, żeby cytrus z nasiona szybciej zaowocował, nie powinniśmy skracać długich pędów.

Kiedy zakwitnie cytrus z pestki?

2. Cytrus nie owocuje, bo intensywnie rośnie

W dużym uproszczeniu można powiedzieć, że wzrost i kwitnienie to przeciwstawne zjawiska. Kiedy cytrus intensywnie rośnie, nie jest skłonny do kwitnienia i owocowania.

Kwiaty rzadko pojawiają się na silnych, pionowych pędach. Owocowaniu znacznie bardziej sprzyja rozkrzewiona korona z licznymi, drobnymi gałązkami.

Szczepiony cytrus lub sadzonka ukorzeniona z dorosłego drzewka to szlachetny materiał. Teoretycznie taka roślina może od razu kwitnąć i produkować owoce. W praktyce tylko niektóre cytrusy mogą owocować jako małe sadzonki¹. Wiele odmian na początku silnie rośnie, ale odbija się to na braku kwitnienia lub zrzucaniu wszystkich zawiązanych owoców. W takiej sytuacji na owocowanie można liczyć po wystarczającym rozkrzewieniu się sadzonki.

Silny wzrost i jednocześnie słabe owocowanie mogą też powodować: zbyt duża donica, przenawożenie azotem, bardzo energiczna podkładka, silne cięcie (o którym więcej w kolejnym punkcie).

Podłoże i przesadzanie

Nawożenie

Szczepienie cytrusów

3. Cytrus nie owocuje, bo jest nadmiernie przycinany

Umiarkowane przycinanie zbyt długich pędów może pomóc uformować gęstą koronę, co po pewnym czasie przełoży się na bogatsze kwitnienie i owocowanie. Jednak zbyt mocne cięcie przynosi odwrotny skutek: prowokuje silny wzrost i jednocześnie hamuje kwitnienie.

Silne przycięcie cytrusa wywołuje wzrost, ale jednocześnie hamuje kwitnienie.

Dlatego, jeżeli chcemy w danym roku uzyskać kwiaty i owoce, nie powinniśmy zbyt mocno przycinać cytrusa. Nie usuwajmy za jednym razem więcej niż 30-40% korony drzewka. Możemy wyciąć lub skrócić długie, nierozgałęzione pędy, ale unikajmy niepotrzebnego usuwania drobnych, rozkrzewionych gałązek – to na nich mogą pojawić się kwiaty.

Przycinanie cytrusów

4. Cytrus nie owocuje, bo nie jest zimowany w chłodzie

U wielu cytrusów na kwitnienie wpływają pozytywnie niskie temperatury.² Gatunki, które naturalnie kwitną tylko raz do roku, na wiosnę (m.in. mandarynka, klementynka, tangelo, pomarańcza), potrzebują zimowania w chłodzie. Jeżeli spędzą zimę w ciepłym mieszkaniu, to na wiosnę mogą słabo kwitnąć lub wypuścić tylko liście.

Cytrusy czasami wypuszczają pąki kwiatowe będąc jeszcze na zimowisku.

Natomiast gatunki, które naturalnie kwitną wiele razy do roku, mogą owocować nawet bez zimowania w obniżonej temperaturze. To na przykład cytron, limonka, limetta, cytryna, czy hybrydy kumkwata: kalamondyna, limekwat (limonella) i inne. Mimo wszystko zimowy odpoczynek jest dla nich korzystny.

Zimowanie cytrusów

Co ciekawe, kumkwat ma inny mechanizm kwitnienia: wytwarza pąki kwiatowe pod wpływem wysokich temperatur. Dlatego naturalnie u kumkwata kwiaty pojawiają się dopiero w lecie, kiedy jest ciepło. Jeżeli kumkwat nie ma owoców, to możliwe, że lato było dla niego zbyt chłodne.

5. Cytrus nie owocuje, bo ma za mało światła

Cytrus rosnący w zbyt ciemnym miejscu ma często duże, ciemnozielone liście i długie pędy. Korona jest mało rozkrzewiona i często wybujała. Roślina nie chce kwitnąć i owocować.

Cytrusy dobrze rosną w jasnym miejscu. Stanowisko nie musi być silnie nasłonecznione, ale roślina powinna mieć dostęp do światła przez cały dzień. W takich warunkach drzewka są zdrowsze, obficiej kwitną i owocują.

Gdzie ustawić cytrusa?

6. Cytrus zrzucił zawiązki owoców z powodu stresu

Na koniec omówmy trochę inną sytuację, niż opisane do tej pory. Załóżmy, że drzewko cytrusowe było w dobrym stanie, zakwitło i zawiązało owoce. Jednak w pewnym momencie jego stan się pogorszył i rosnące owoce opadły.

Cytrusy przeważnie zawiązują więcej owoców, niż są w stanie utrzymać i część z nich naturalnie opada – nie jest to nic niepokojącego. Jednak w sytuacji stresowej może dojść do zrzucenia nawet tych owoców, które roślina mogła by utrzymać. Przesuszenie, wysoka temperatura, przesadzanie w czasie kwitnienia, nagła zmiana warunków i inne czynniki stresowe mogą sprawić, że drzewko cytrusowe odrzuci młode owoce.

Po takiej sytuacji roślina może powtórzyć kwitnienie lub może już powtórnie nie zaowocować w danym roku. Cytrusy w trakcie kwitnienia i zawiązywania owoców są wrażliwe na stres, dlatego warto szczególnie o nie dbać w tym okresie.

Jak przyspieszyć kwitnienie?

Najważniejsza jest po prostu dobra opieka. W prawidłowych warunkach roślina powinna zakwitnąć i utrzymać owoce, kiedy będzie gotowa. Jeżeli jednak nie dzieje się to pomimo właściwej pielęgnacji, polecam upewnić się, czy źródłem problemu nie jest któraś z sytuacji opisanych powyżej.

Na koniec przedstawiam listę trików, które mogą zadziałać, jeżeli wszystkie inne metody zawiodły.

Przesuszenie
Ograniczamy podlewanie przez okres kilku tygodni, następnie rozpoczynamy intensywne nawadnianie. Ta metoda może spowodować kwitnienie, jednak trzeba pilnować, żeby nie zaszkodzić roślinie. Można ją zastosować tylko wtedy, kiedy cytrus nie rośnie.

Przyginanie pędów
To kolejny sposób na przyspieszenie kwitnienia. Jednocześnie formujemy atrakcyjną koronę drzewka.

Obrączkowanie
Obrączkowanie polega na usunięciu pierścienia kory z gałęzi lub pnia drzewka. Ta inwazyjna metoda może zmusić roślinę do wydania kwiatów, jednak nie jest zalecana początkującym.

Zastosowanie regulatorów wzrostu
Substancja o nazwie paclobutrazol może być stosowana w celu zmiany pokroju i przyspieszenia kwitnienia u cytrusów. Należy jednak zachować szczególną ostrożność, ponieważ nieodpowiednio stosowane środki chemiczne mogą zaszkodzić zarówno człowiekowi, jak i roślinom.

Jeżeli roślina cytrusowa jest szlachetna, to w końcu powinniśmy doczekać się owoców. Czasem wystarczy zmienić warunki, żeby zaczęła kwitnąć i owocować. W innych przypadkach trzeba po prostu uzbroić się w cierpliwość.

Jeżeli jesteś członkiem grupy i nie możesz ustalić, dlaczego cytrus nie owocuje – napisz, może uda się pomóc. 🙂