Które cechy pomogą w identyfikacji?
Rośliny cytrusowe bez owoców mogą wyglądać podobnie. Jeżeli mamy do czynienia z rośliną wyhodowaną z nasiona lub nieowocującym drzewkiem, identyfikacja może nie być prosta. Jak więc rozpoznać cytrusa: cytrynę, mandarynkę, pomarańczę, grejpfruta lub jeszcze inny gatunek, jeżeli widzimy tylko liście i pędy?
Liście cytrusów składają się z właściwego liścia i z oskrzydlonego ogonka nazywanego petiolą. Po zgnieceniu często mają charakterystyczny zapach. Wygląd i aromat liści zależą w dużej mierze od gatunku i odmiany cytrusa.
Młode pędy cytrusów mogą mieć barwę czerwoną albo być zawsze zielone.1Odpowiada za to zdolność produkcji barwnika – antocyjanów, lub też jej brak. Czerwone zabarwienie przyrostów jest warunkowane genetycznie, jednak ta cecha nie zawsze się ujawnia. Cytrusy rosnące w mieszkaniu przeważnie mają zielone pędy i białe kwiaty, niezależnie od gatunku.
Oprócz tego niektóre gatunki cytrusów mają unikalne cechy: charakterystyczny kształt liści, wygląd pędów, pokrój lub inne właściwości, po których możemy je od razu rozpoznać.
Jak rozpoznać cytrusa?
Aby rozpoznać cytrusa z pestki lub drzewko bez owoców, trzeba więc popatrzeć na:
- kształt i zapach liści
- kolor młodych przyrostów
- oraz poszukać cech charakterystycznych danej rośliny.
W kolejnej części artykułu opisuję w dużym skrócie wygląd i cechy charakterystyczne poszczególnych gatunków cytrusów. Znając te informacje, łatwiej będzie je zidentyfikować.
Identyfikacja cytrusów
Cytryna, limonka, cytron
Choć kształt liści cytryny może się różnić w zależności od odmiany, to możemy ją rozpoznać po dosyć dużych, owalnych lub lekko spiczastych liściach, często o ząbkowanych brzegach. Petiola jest krótka. Liście po roztarciu mogą mieć przyjemny, cytrynowy zapach.
Cytrynowo mogą też pachnieć liście cytronu, czy limonki. Liście cytronu są podobne do cytryny, ale większe i bardziej wydłużone. Natomiast liście limonki są drobniejsze, często z szerszą petiolą.
Młode pędy większości odmian cytryny i cytronu w sprzyjających warunkach mogą być purpurowe, a kwiaty różowe. U limonki ta barwa jest delikatniejsza.
Mandarynka, pomarańcza, grejpfrut i pomelo
Mandarynkę rozpoznamy po przeważnie drobnych, podłużnych liściach o spiczastym zakończeniu. U pomarańczy liście są większe, a petiola nieco szersza. Liście grejpfruta i pomelo (pompeli) mają jeszcze dłuższe i szersze ogonki liściowe, w dodatku gałązki pompeli mogą być omszone. Hybrydy mandarynki z pomarańczą (tangor) i z grejpfrutem (tangelo) często przypominają mandarynkę bardziej, niż drugiego rodzica.
Liście mandarynki i pomarańczy nigdy nie pachną cytrynowo. Nie spotkałem się również z grejpfrutem lub pomelo o takim zapachu. Aromat ich liści może być słabszy lub mocniejszy, od delikatnego i słodkiego po ostry, kojarzący się z przyprawami.
Młode pędy mandarynki, pomarańczy, grejpfruta i pomelo niezależnie od warunków są zawsze zielone, a kwiaty białe. To ważna cecha, po której możemy rozpoznać te cytrusy lub rozróżnić je od innych gatunków. Na przykład cytrus wyglądający podobnie do mandarynki, ale o różowych kwiatach, nie może być mandarynką. To prawdopodobnie limetta Rangpur, hybryda mandarynki i cytronu.
Kumkwat i hybrydy
Kumkwat ma wąskie i przeważnie podłużne liście. Są ciemnozielone, błyszczące i twardsze, niż u większości cytrusów.
Zapach liści jest dosyć ostry, charakterystyczny dla kumkwata. Młode pędy są zawsze zielone, a kwiaty białe.
Liczne hybrydy kumkwata z innymi cytrusami mają cechy obojga rodziców i często są z nimi mylone. Na przykład kalamondyna (mieszaniec mandarynki i kumkwata) jest często mylona z mandarynką. Limekwat (hybryda z limonką) bywa uznawany za miniaturową cytrynę.
Cytrusy z grupy papeda
Papeda to osobna grupa gatunków w licznej rodzinie cytrusów. Należy tu na przykład ciepłolubna lima kaffir, a także mrozoodporne gatunki ichang oraz yuzu. Cechą wspólną tych roślin jest duża i szeroka petiola.
Liście limy kaffir są zaokrąglone, mają wyraźny i przyjemny aromat (z tego powodu są używane jako przyprawa). Liście ichanga mają bardziej spiczaste zakończenie, brak u nich wyraźnego zapachu.
Młode gałązki u papedy są często purpurowe, a kwiaty różowe. Pędy mogą być cierniste, szczególnie u yuzu.
Cytrusy australijskie
Cytrusy australijskie to rośliny, które dawniej były określane jako Microcitrus i Eremocitrus, a obecnie są zaliczane do rodzaju Citrus. Większość gatunków ma bardzo drobne liście, które u siewek mogą mieć inny kształt, niż u dorosłych okazów. Młode pędy i kwiaty mogą być zabarwione antocyjanami.
Liście finger limy (Citrus australasica) są bardzo drobne, a pędy cierniste. Mikrocytrus papuana (Citrus wintersii) ma wąskie, błyszczące liście. Eremocytrus (Citrus glauca) ma wąskie, skórzaste, srebrzystozielone liście.
Hybrydy z cytrusami australijskimi często bardziej przypominają cytrusa australijskiego, niż drugi gatunek rodzicielski. Na przykład faustrime (hybryda finger limy z limekwatem) bywa mylona właśnie z finger limą, a ich definitywne rozróżnienie jest możliwe dopiero po porównaniu owoców.
Pomarańcza trójlistkowa i hybrydy
Najbardziej charakterystyczną cechą pomarańczy trójlistkowej, oprócz silnych cierni, są właśnie potrójne liście. Choć nie mają wyraźnego zapachu, to ze względu na unikalny kształt nie da się ich pomylić z liśćmi innych gatunków cytrusów.
Jak jednak odróżnić pomarańczę trifoliatę od jej hybryd i chimer (cytranga, citrandarin, citrumelo i inne)? To trudniejsze zadanie, ponieważ większość mieszańców trifoliaty ma również potrójne liście. Na hybrydę mogą wskazywać liście większe lub o innym kształcie, niż u pomarańczy trójlistkowej. Część liści może być pojedynczych lub mieć mieszaną formę.
Młode pędy trifoliaty i jej hybryd mogą być delikatnie zabarwione antocyjanami.
Podsumowanie
Rozpoznanie rośliny cytrusowej jest najprostsze, kiedy widzimy jej owoce. Czasem jednak cytrus po prostu nie owocuje. Wtedy też możemy spróbować odgadnąć jego gatunek.
W tym artykule skupiłem się na cechach, które pomagają w identyfikacji cytrusów bez owoców. Starałem się jednak nie podawać dokładnych wymiarów liści, cierni, grubości pędów itd. – ponieważ te wskazania mogą się różnić w zależności od warunków, wieku rośliny, a także od poszczególnej odmiany. Chciałem raczej zarysować cechy i wygląd poszczególnych gatunków cytrusów, tak by łatwiej było je rozpoznać.
Kiedy nie uda się rozpoznać cytrusa
Czasem identyfikacja cytrusa nie jest prosta. Niektóre odmiany nawet popularnych gatunków mają nietypowy wygląd, który nie pasuje do „klucza”. Istnieje też wiele hybryd, które mają cechy kilku różnych cytrusów. Nie o wszystkim udało się tu napisać. Dlatego polecam przeczytać więcej o poszczególnych gatunkach:
Jeżeli jesteś członkiem grupy i chcesz zidentyfikować cytrusa – napisz, może uda się pomóc. 🙂
