Kategoria: Pytania i odpowiedzi

Pytania i odpowiedzi na temat uprawy cytrusów.

Dlaczego liście cytrusa się kleją?

Efekt obecności szkodników

Dlaczego liście cytrusa się kleją? Można pomyśleć, że roślina po prostu „płacze”, ale przyczyna jest inna. Lepkie liście u cytryny, mandarynki, pomarańczy to najczęściej efekt działalności szkodników, które piją soki i wydzielają słodką spadź. Klejące liście cytrusów to objaw, którego nie powinniśmy lekceważyć.

Spadź powoduje, że liście cytrusa się kleją.

Szkodniki, które mogą atakować cytrusy i wytwarzać lepką spadź, to: miseczniki, wełnowce, mszyce. Słodka spadź przyciąga też mrówki. Dlatego jeżeli zauważymy na naszych roślinach cytrusowych dużo mrówek, możemy podejrzewać obecność wspomnianych szkodników.

Mrówki na roślinie cytrusowej

Mrówki mogą wskazywać na obecność mszyc, miseczników lub wełnowców.

Miseczniki

Miseczniki to szkodniki, które przypominają tarczę przyczepioną do rośliny. Pasożytują na niej, wysysając z niej soki, a nadmiar wydzielają w postaci spadzi. To właśnie klejące się liście są często pierwszym zauważanym problemem. Miseczniki są mylone z podobnymi do nich tarcznikami, jednak tarczniki nie wydzielają spadzi.1https://royalbrinkman.pl/bank-wiedzy/dezynfekcja-i-ochrona/tarczniki

Wełnowce

Podobnie do miseczników działają wełnowce, które również przyczepiają się do rośliny i pasożytują na niej oraz wydzielają lepką spadź. Różnią się jednak od nich zewnętrznym wyglądem, są pokryte białą powłoką, jakby z wełny – stąd nazwa.

Mszyca

Mszyca może pojawić się w momencie, kiedy rośliny cytrusowe mają kwiaty lub młode gałązki. Ten owad może mieć kolor zielony, czarny; osobniki bywają bezskrzydłe lub uskrzydlone – rozpoznamy ją jednak z łatwością. Pojawia się w dużych skupiskach i wysysa soki z rośliny, wydzielając lepką spadź. Na roślinach zaatakowanych przez mszycę często pojawiają się mrówki.

Mszyce atakują młode części roślin cytrusowych. Mogą pojawiać się w okresie wzrostu i kwitnienia.

Klejące liście cytrusów – co robić?

Klejące liście cytryny, mandarynki, pomarańczy mogą wskazywać na obecność szkodników: miseczników, wełnowców lub mszyc. Spadź przyciąga mrówki, może rozwijać się też na niej czarna pleśń, a inwazje szkodników osłabiają rośliny. Trzeba więc zdecydowanie zainterweniować. Jaki jest plan działania?

Jeżeli liście cytrusa się kleją, zastosujmy następujący plan działania:

  1. Namierzenie szkodników,
  2. Usunięcie szkodników z rośliny,
  3. W razie potrzeby wykonanie oprysku.

Namierzenie szkodników

Przede wszystkim upewnijmy się, że lepka substancja nie jest nektarem z kwiatów, i że spadź nie kapie na rośliny cytrusowe na przykład z sąsiednich drzew. Jeżeli wykluczymy te możliwości, przeglądnijmy dokładnie pień, pędy i liście rośliny. Szukajmy szkodników w pobliżu miejsc, gdzie pojawia się spadź. Mszyce są łatwe do zauważenia, ale miseczniki i wełnowce mogą się lepiej ukrywać. Często umiejscawiają się w rozwidleniach pędów i na spodniej stronie liści. Mogą też pojawiać się na pniu, nawet przy powierzchni podłoża.

Miseczniki często są trudne do zauważenia.

Usunięcie szkodników z rośliny

Po znalezieniu szkodników trzeba je usunąć. Mszyce można spłukiwać z rośliny wodą lub wodą z dodatkiem mydła ogrodniczego. Natomiast miseczniki i tarczniki są mocno przyczepione do rośliny i nie da się ich spłukać wodą. Najlepiej jest zetrzeć je szmatką nasączoną spirytusem.

Wykonanie oprysku

W przypadku ataku mszyc może wystarczyć ich usunięcie z rośliny. Jednak jeżeli mamy do czynienia z misecznikiem lub wełnowcem, to polecam dodatkowo wykonać oprysk. Można zastosować preparat na bazie oleju neem (więcej informacji o tym, kiedy można go stosować i jak przygotować rozwtór tutaj). Innym środkiem, który możemy użyć jest olej z lnianki (zawiera go środek Emulpar 940 EC).

Opryskiwanie rośliny cytrusowej.

Jeżeli roślina została zaatakowana przez misecznika lub wełnowca, trzeba usunąć szkodniki. Oprócz tego powinniśmy wykonać oprysk.


W przypadku silnych inwazji szkodnika może być potrzebny silniejszy środek chemiczny. Można wybrać na przykład Polysect 005 SL lub pałeczki owadobójcze, które zawierają acetamipryd. Jeżeli stosujemy tego typu środki ochrony roślin, to uważajmy później na okres karencji przy spożyciu owoców.

Podsumowanie

Mszyce, miseczniki lub wełnowce mogą atakować rośliny cytrusowe i wytwarzać klejącą spadź. Dlatego jeżeli zauważymy lepkie liście u cytryny, mandarynki, pomarańczy lub innego cytrusa, powinniśmy poszukać wspomnianych insektów i w razie potrzeby je zwalczyć.

Czy warto przenieść cytrusy na balkon lub do ogrodu?

Rośliny cytrusowe na świeżym powietrzu

Wszystkie rośliny cytrusowe mogą przebywać na świeżym powietrzu w czasie, kiedy nie ma mrozu. Drzewka cytrusowe na zewnątrz czują się bardzo dobrze, a oprócz tego zdobią miejsce, w którym się znajdują. Dlatego zdecydowanie warto przenieść cytrusy na balkon lub do ogrodu, jeżeli tylko mamy taką możliwość.

  • Cytrusy na balkonie.
  • Szczepiony kumkwat
Cytrusy dobrze czują się na świeżym powietrzu. Takie warunki są zbliżone do ich naturalnego środowiska.

Jakie stanowisko będzie odpowiednie i kiedy można wynieść cytrusy na zewnątrz? Jak prawidłowo aklimatyzować rośliny po przeniesieniu? Odpowiedzi w dalszej części artykułu.

Cytrusy na balkonie, tarasie, w ogrodzie

Jakie stanowiska są odpowiednie dla roślin cytrusowych? Cytrusy możemy przenieść na balkon, taras lub w zaciszne miejsce w ogrodzie. Lokalizacja powinna być jasna, słoneczna albo częściowo zacieniona. Cytrusom sprzyjają miejsca osłonięte od wiatru, o podwyższonej wilgotności powietrza.
Także tunel foliowy lub szklarnia mogą być dobrym miejscem dla naszych roślin, pod warunkiem że temperatury nie będą zbyt wysokie.

Kiedy można wynieść cytrusy na balkon, do ogrodu?

Dla wszystkich gatunków cytrusów przyjmuje się, że mogą przebywać na zewnątrz od 15 maja do 15 października, czyli w czasie bez przymrozków. Cytrusy mrozoodporne można wynieść nawet wcześniej i dłużej zostawić je na zewnątrz, stosownie do tolerowanych przez nie temperatur.

Jeżeli drzewka obecnie rosną, to lepiej poczekać z przenoszeniem, aż temperatura w nocy nie będzie spadać poniżej 10 °C. Niskie temperatury mogłyby spowolnić ich wzrost.

Aklimatyzacja cytrusów

Kiedy przenosimy cytrusy na świeże powietrze, ważne jest stopniowe przyzwyczajanie ich do nowych warunków. Dzięki prawidłowej aklimatyzacji unikniemy oparzeń słonecznych i stresu rośliny.

Jak prawidłowo aklimatyzować cytrusy w ogrodzie lub na balkonie? Najpierw ustawmy je na kilka dni w cieniu, później na kolejne parę dni w półcieniu. Dopiero po jednym lub dwóch tygodniach mogą trafić w słoneczne miejsce.
Jeżeli nie mamy zacienionego miejsca, to możemy wynosić roślinę na zewnątrz najpierw tylko na kilka godzin, kiedy nie świeci mocne słońce. Później stopniowo zwiększamy czas ekspozycji na słońce. Inne możliwości to zrobienie sztucznego cienia lub osłonięcie drzewka białą agrowłókniną wiosenną.

  • Cytrusy na działce.
  • Kumkwat na działce.
Cytrusy trzeba stopniowo przyzwyczajać do silnego słońca.

Uwaga na podstawki

W mieszkaniu doniczki z roślinami przeważnie ustawiamy w podstawkach, z których w razie potrzeby wylewamy nadmiar wody. Pilnowanie tego nie jest większym problemem.

Jednak kiedy rośliny są na zewnątrz, kontrolowanie podstawek może być trudniejsze. W czasie deszczu nadmiar wody będzie zbierać się w podstawce i podtapiać roślinę. Dlatego po przeniesieniu cytrusów na zewnątrz, doniczki radzę ustawiać bez podstawek lub na podstawce odwróconej do góry dnem.

Możliwe problemy

W mieszkaniu warunki są stabilne i bezpieczne, na zewnątrz może być inaczej. Dlatego mimo niewątpliwych korzyści, po przeniesieniu cytrusów do ogrodu lub na balkon może pojawić się też kilka problemów:

  • oparzenia słoneczne,
  • trudne warunki: wiatr, ulewny deszcz, grad,
  • szkodniki, które rzadko atakują w pomieszczeniach (np. ślimaki, gąsienice).
  • Liście rośliny cytrusowej oparzone przez słońce.

Cytrusy na balkonie i w ogrodzie – krótkie porady:

  • aklimatyzuj cytrusy do warunków na zewnątrz (więcej informacji wyżej),
  • osłoń cytrusy przed wiatrem, lekkie doniczki warto obciążyć np. kamieniem,
  • jeżeli możesz, wybierz miejsce zadaszone – rośliny będą chronione przed deszczem i gradem,
  • cytrusy posadzone w przepuszczalnym podłożu trudniej przelać,
  • monitoruj drzewka pod kątem szkodników takich jak ślimaki lub gąsienice motyli.

Podsumowanie

Rośliny cytrusowe na balkonie i w ogrodzie czują się bardzo dobrze, takie warunki są zbliżone do ich naturalnego środowiska. Jeżeli zapewnimy im odpowiednie warunki, to szybko zauważymy, że drzewka cytrusowe na świeżym powietrzu rosną silniej niż w mieszkaniu, wyglądają zdrowo.

Przeniesienie roślin na zewnątrz to też korzyści dla ich właścicieli: drzewka będą zdrowe, więc ozdobią miejsce, w którym się znajdą. Podsumowując, zdecydowanie warto w ciepłym okresie przenosić cytrusy na zewnątrz.

Dlaczego cytrus więdnie?

Niedobór wody

Czasem zdarza się, że młode pędy i liście rośliny cytrusowej więdną. Oprócz tego starsze liście mogą zwijać się i tracić połysk. Takie objawy sygnalizują brak wody i przeważnie wystarczy po prostu podlać roślinę.

Co jednak zrobić, kiedy cytryna, mandarynka lub inny cytrus więdnie mimo prawidłowego podlewania?

  • Cytrus więdnie z powodu niedoboru wody w tkankach.
    Liście mogą więdnąć, kiedy roślinie brakuje wody lub gdy spada wilgotność powietrza.

Niedobór wody może być spowodowany przesuszeniem podłoża, ale też na przykład niską wilgotnością powietrza, niestabilnymi warunkami, zasoleniem podłoża lub obecnością nieproszonych gości w ziemi. Omówmy po kolei te przypadki.

1. Przesuszenie podłoża

Jeżeli liście pomarańczy, mandarynki, cytryny więdną lub skręcają się, pierwsze o czym pomyślimy, to: trzeba roślinę podlać! I słusznie, bo często rozwiązanie jest tak proste. Przeważnie po podlaniu drzewka cytrusowe wracają do dobrej kondycji.

Jednak jeśli cytrus więdnie mimo prawidłowego podlewania, trzeba znaleźć właściwą przyczynę niedoboru wody w tkankach rośliny.

2. Niska wilgotność powietrza

Kolejnym powodem więdnięcia drzewek cytrusowych może być suche powietrze. Ten problem występuje najczęściej, kiedy cytrusy spędzają zimę w mieszkaniu. W okresie grzewczym w wielu mieszkaniach wilgotność względna spada poniżej 30-35%. Najbardziej cierpią rośliny ustawione w pobliżu grzejników.
Podobny problem może wystąpić u cytrusów przebywających na świeżym powietrzu, podczas gorącej lub wietrznej i suchej pogody.

Pomiar wilgotności powietrza.

Warto kontrolować wilgotność powietrza wokół roślin i w razie potrzeby podnosić ją.

Rozwiązanie: Nie należy ustawiać cytrusów w pobliżu działających grzejników. Wilgotność powietrza można podnieść przez systematyczne zraszanie roślin lub ustawienie w ich pobliżu pojemników z wodą. Cytrusy powinniśmy też chronić przed przeciągami i silnym wiatrem.

3. Niestabilne warunki

Szybkie ocieplenie lub ochłodzenie, wahania temperatur, zerwanie się silnego wiatru i inne nagłe zmiany warunków mają niekorzystny wpływ na cytrusy. W takich sytuacjach woda paruje z rośliny szybciej, niż dostarczają ją korzenie, dlatego liście więdną i skręcają się.
Często cytrusy więdną, kiedy podłoże jest jeszcze zimne, a roślinę zaczyna ogrzewać mocne słońce. Taka sytuacja ma miejsce po chłodnej nocy, kiedy w ciągu dnia temperatura szybko się podnosi.

Także roślina po przeniesieniu z mieszkania na świeże powietrze lub po przesadzaniu może więdnąć, zanim zaaklimatyzuje się w nowych warunkach.

Roślina cytrusowa więdnie.

Więdnięcie może być spowodowane przesuszeniem podłoża, ale też spadkiem wilgotności powietrza albo zmianą temperatury.

Rozwiązanie: Starajmy się zapewnić cytrusom stabilne środowisko, szczególnie kiedy rosną lub jeżeli były niedawno przesadzane. Chrońmy korzenie przed chłodem i przegrzewaniem. Aklimatyzujmy rośliny stopniowo do nowych warunków.

4. Zasolenie podłoża

Jeżeli obserwujemy żółknięcie i zasychanie końcówek liści, to powodem jest zasolenie. Nadmiar soli mineralnych w podłożu utrudnia korzeniom pobieranie wody, przez co trudno jest nawodnić roślinę. Podlewanie i zraszanie pomaga tylko częściowo, roślina ciągle wygląda na wysuszoną.
Przyczyną zasolenia może być podlewanie nieodpowiednią wodą, przenawożenie lub posadzenie do zasolonego podłoża.

Rozwiązanie: Zmiana wody do podlewania na wodę deszczową, destylowaną lub demineralizowaną. Przepłukanie zasolonego podłoża lub wymiana ziemi na nową.

Zobacz więcej o zasoleniu: Dlaczego zasychają końcówki liści?

5. Nieproszeni goście w glebie

Powodem więdnięcia gałązek i liści cytrusów może być też obecność w podłożu nieproszonych gości. Na przykład mrówek, które założyły mrowisko pod naszą rośliną. Te stworzenia nie gryzą korzeni, ale drążą korytarze w ziemi, przez co podłoże zbyt szybko przesycha. Cytrus więdnie, żółknie i zamiera.
Niektóre szkodniki glebowe mogą też żywić się korzeniami, co jest jeszcze groźniejsze dla roślin.

Rozwiązanie: Zidentyfikowanie i usunięcie szkodników z podłoża lub wymiana ziemi na nową.
Jeżeli problemem są mrówki, to sprawdź, czy cytrus nie jest zaatakowany przez miseczniki, wełnowce lub mszyce. Te szkodniki wytwarzają spadź, która przyciąga mrówki.

Cytrus więdnie – podsumowanie

Więdnięcie młodych gałązek cytrusów i skręcanie się, utrata połysku starszych liści to objawy niedoboru wody w tkankach rośliny. Przyczyną mogą być sytuacje opisane w tym artykule:

  • Przesuszenie podłoża
  • Niska wilgotność powietrza
  • Niestabilne warunki
  • Zasolenie podłoża
  • Nieproszeni goście w glebie

Jeżeli szybko nawodnimy roślinę, to liście mogą odzyskać dobrą formę. Gorzej, jeżeli braki wody będą się powtarzać. Wtedy kondycja drzewka pogorszy się, może dojść do stałych deformacji rosnących liści.

Dlatego powinniśmy dbać o prawidłowe nawodnienie drzewek cytrusowych, szczególnie w okresie wzrostu. Jednocześnie uważajmy, żeby nie przelać roślin – ponieważ nadmiar wody w podłożu też może prowadzić do uszkodzeń korzeni i poważnych problemów. Zobacz więcej o podlewaniu cytrusów.

Zwijanie się liści cytrusów

Ktoś może zadać pytanie: „Dlaczego liście cytryny/pomarańczy/innego cytrusa zwijają się? ̎

Deformacje liści mogą być spowodowane zarówno brakiem wody, jak i innymi czynnikami. Jak rozpoznać, czy roślinie brakuje wody, czy też liście mają po prostu zwinięty kształt?

  • Tej roślinie brakuje wody. Liście zwijają się.
    Tej roślinie brakuje wody.
  • Tej roślinie nie brakuje wody.
    Tej roślinie nie brakuje wody.

O niedoborze wody świadczą zwinięte oraz matowe liście cytrusów. Natomiast liście, które są skręcone, ale z połyskiem i intensywnie zielone, nie sygnalizują braku wody.

Kształt liści formuje się w czasie ich wzrostu. Jeżeli w tym okresie:

  • wystąpią długotrwałe niedobory wody,
  • liście zostaną uszkodzone mechanicznie,
  • roślinie zabraknie niektórych składników odżywczych lub światła,

to liście mogą się zdeformować i takie już pozostaną niezależnie od późniejszych warunków. Niektóre gatunki i odmiany cytrusów mają też większą skłonność do zniekształceń i zwijania się liści, nawet bez wyraźnej przyczyny. Dlatego jeżeli chcemy ocenić kondycję rośliny, patrzmy raczej na kolor i połysk liści, niż na ich kształt.

Jak zwalczać ziemiórki?

Czarne muszki w doniczkach

Jeżeli zauważamy czarne muszki wylatujące z ziemi doniczkowej, mamy do czynienia z ziemiórkami. W jakich warunkach żyją i jak zwalczać ziemiórki w doniczce z cytryną, mandarynką, pomarańczą lub innym cytrusem? Czy te owady są groźne dla cytrusów?

Ziemiórka - postać dorosła.

Ziemiórki to małe, czarne muszki. Przypominają trochę muszki owocówki.

Ziemiórki najczęściej rozwijają się w podłożach torfowych. Larwy żywią się materią organiczną. Przepoczwarzają się w czarne muszki – to je najczęściej zauważamy.

Ziemiórki pojawiają się przede wszystkim w roślinach cytrusowych przebywających w pomieszczeniu, często w okresie zimowym, kiedy ziemia jest zbyt mocno podlewana.

Czy ziemiórki są szkodliwe dla cytrusów?

Warto powiedzieć, że ziemiórki nie są typowymi szkodnikami cytrusów. Teoretycznie larwy mogą uszkadzać korzenie roślin, jednak w mojej opinii zdrowe korzenie cytrusów są zbyt twarde, żeby mogły stać się pokarmem dla ziemiórek.

Ziemiórki są jednak szkodliwe, ponieważ niszczą strukturę podłoża. Po pewnym czasie obecności ziemiórek zauważymy, że ziemia w doniczkach stała się jakby wysuszona, miałka. Takie podłoże nadaje się do wymiany. Oprócz tego muszki latające wokół roślin cytrusowych są po prostu uciążliwe. Dlatego te owady zdecydowanie są problemem.

Jak zwalczać ziemiórki? O tym w dalszej części artykułu.

Zwalczanie ziemiórek

Jeżeli przyniesiemy do domu zakażone podłoże lub roślinę z ziemiórkami, to mogą się one szybko rozprzestrzenić. Dlatego warto sterylizować podłoże przed użyciem, na przykład wypiekając je w piekarniku. Jeżeli w nowo kupionych roślinach zauważymy ziemiórki, to powinniśmy wymienić ich ziemię.

A co zrobić, jeżeli ziemiórki już rozprzestrzeniły się w naszych roślinach? Jak można je zwalczać? Kilka sposobów na ziemiórki to: ograniczenie podlewania, wyłożenie podłoża materiałem nieorganicznym, użycie lepów, innych naturalnych środków lub w ostateczności pestycydów.

1. Ograniczenie podlewania

Ograniczenie podlewania to najprostsza i często pierwsza metoda na ziemiórki, którą zastosujemy. Te owady lubią wilgotne środowisko, dlatego przesuszanie podłoża utrudnia im życie. Pamiętajmy jednak, żeby ograniczając podlewanie nie zaszkodzić roślinom (zobacz więcej: Podlewanie cytrusów). Larwy znajdują się głównie w wierzchniej warstwie ziemi, dlatego można też zebrać podłoże z górnej części doniczki i wymienić je na nowe.

Wierzchnia warstwa podłoża na bazie torfu powinna przeschnąć zanim je podlejemy. Poznamy to po zmianie koloru na jaśniejszy.

2. Ściółkowanie podłoża

Wysypanie powierzchni ziemi materiałem nieorganicznym to kolejny sposób, który może ograniczyć ilość ziemiórek. Im grubsza warstwa przykrywająca podłoże, tym większa szansa na skuteczność tej metody.
A czym wysypać ziemię? Na przykład piaskiem lub grubszym żwirkiem kwarcowym (akwarystycznym). Ważne, żeby materiał miał neutralny odczyn – unikajmy żwirku wapiennego.

Podłoże można wysypać piaskiem lub grubszym żwirkiem kwarcowym, akwarystycznym.

3. Tabliczki lepowe

Tabliczki pokryte lepem wspomagają zwalczanie ziemiórek. Wystarczy położyć je poziomo na doniczkach, a muszki wkrótce zaczną się do nich przyklejać. To prosta pułapka na te owady.

Tabliczki lepowe ograniczają ilość dorosłych osobników. Z czasem powinno się to przełożyć na mniejszą ilość składanych jaj i wylęgających się larw.

Ziemiórki przyklejają się do tabliczek lepowych.

4. Naturalne środki

W sieci można znaleźć wiele przepisów na naturalne środki przeciwko ziemiórkom. Napar z czosnku, rumianku lub wrotyczu z pokrzywą i skrzypem – to tylko niektóre z opisywanych specyfików. Kolejne możliwości to podlewanie roślin wodą z dodatkiem wody utlenionej lub opryskiwanie powierzchni ziemi roztworem oleju neem (więcej o tym oleju tutaj). Jednak czy stosowanie tylko tych środków wystarczy, aby zwalczyć ziemiórki? Trudno powiedzieć.

Naturalne sposoby na ziemiórki to także pożyteczne organizmy. W Polsce są dostępne środki Nemycel lub Entonem 50 M, które zawierają pasożytnicze nicienie Steinernema feltiae. Te nicienie niszczą larwy ziemiórek, a przy tym są nieszkodliwe dla roślin oraz ludzi.
Także środki zawierające bakterię Bacillus thuringensis lub grzyba o nazwie Beuaveria bassiana mogą okazać się skuteczne przeciwko ziemiórkom.

5. Zwalczanie chemią

Jeżeli inne metody zawiodły, możemy jeszcze użyć typowych pestycydów aby zwalczać ziemiórki. Pamiętajmy jednak, że niewłaściwie stosowane chemiczne środki ochrony roślin mogą być niebezpieczne dla ludzi i zwierząt.

Na ziemiórkę można zastosować środek Polysect 005 SL zawierający substancję czynną acetamipryd. Należy podlać roślinę roztworem w stężeniu zalecanym przez producenta. Niestety środek jest wchłaniany przez rośliny, dlatego nie polecam jeść owoców z cytrusów podlanych Polysectem.

Ziemiórki – podsumowanie

Podsumujmy informacje o ziemiórkach i o tym, jak je zwalczać.

Środowisko rozwoju ziemiórek: wilgotne podłoże organiczne, rośliny w pomieszczeniach
Szkodliwość dla roślin cytrusowych: niska
Zaraźliwość: wysoka
Uciążliwość: wysoka

Metody zwalczania ziemiórek:

  • ograniczenie podlewania
  • ściółkowanie podłoża
  • użycie lepów
  • wykorzystanie naturalnych środków
  • użycie pestycydów

Jednym zdaniem: Uciążliwe owady żyjące w podłożu organicznym.

Czy limonka ma pestki?

Owoce bez nasion

W owocach cytryny, mandarynki, czy grejpfruta często można znaleźć pestki. Jednak owoce limonki kupione w sklepie są praktycznie beznasienne. Dlaczego tak jest i czy można znaleźć limonkę z pestkami? Co może wyrosnąć z nasiona limonki?

owoc limonki perskiej (Tahiti)

Limonki ze sklepu – jaka to odmiana?

Na półkach sklepowych w Polsce dostępna jest tylko jedna odmiana limonki – lima perska (ang. Persian lime, nazywana też limonką Tahiti lub Bearss). Tak się składa, że jej owoce prawie nigdy nie mają nasion.1Jest przynajmniej dwa lub więcej mechanizmów, które powodują brak nasion u tej limonki: 1) jest triploidem, co zmniejsza płodność; 2) nie wytwarza pyłku, przez co kwiaty nie są zapylane. Jednak sporadycznie można trafić na pestkę – jeżeli komuś się to uda, to ma szczęście!

Co wyrośnie z nasion limonki perskiej?

Przytoczę wyniki pewnego eksperymentu, który został przeprowadzony w latach 50. i 60. ubiegłego wieku w USA. Aby zdobyć pestki limonki perskiej, ręcznie przeszukano olbrzymią ilość miąższu z owoców. Znaleziono 250 nasion. Po wysianiu wyrosły różnorodne rośliny, z których część trafiła później do gruntu i po jakimś czasie zaowocowała. Wydały bardzo różne owoce – niektóre z nich przypominały małą limonkę, a inne: cytrona, cytrynę, pomarańczę, grejpfruta, słodką limę, limekwata i jeszcze inne cytrusy. Tylko dwie rośliny powtórzyły cechy limonki perskiej.2Childs, J. F. L. and Reece, P. C. „Character differences among seedlings of the Persian lime.” Florida State Horticultural Society (1962). https://www.semanticscholar.org/paper/CHARACTER-DIFFERENCES-AMONG-SEEDLINGS-OF-THE-LIME-Reece-Childs/7b1290feaf75626f8e544781077e63b7c979849e Można z tego wywnioskować, że znakomita większość siewek była hybrydami limonki z innymi cytrusami.

Odpowiadając na pytanie „co wyrośnie z nasion limonki perskiej?” – trudno powiedzieć, ale prawie na pewno będzie to roślina inna, niż limonka perska.

Skąd wziąć nasiona limonki?

W przeciwieństwie do limonki perskiej, większość odmian limy zawiązuje nasiona. Tak więc znajdziemy pestki na przykład w owocach limonki meksykańskiej (ang. Mexican lime, Key lime). Jest dosyć duża szansa, że wyrośnie z nich roślina podobna do oryginału.
Poza tym hybrydy limonki z kumkwatem, czyli limekwaty, mają nasiona. Także Citrus hystrix, nazywany limą kaffir, zawiera pestki.

owoc limekwata Eustis (tzw. limonella Lara)

Limekwat Eustis (sprzedawany też jako limonella Lara) zawiera nasiona. Możemy je posadzić.

Druga możliwość to kupowanie w sklepie owoców limonki perskiej tak długo, aż znajdzie się nasiono. Warto je posadzić, bo może z niego wyrosnąć ciekawa roślina – tak, jak w eksperymencie opisanym wyżej. Dla osób próbujących swoich sił jako hodowcy to dobra szansa na znalezienie nowej, interesującej hybrydy cytrusa.

Jak wyhodować limonkę z pestki?

Pestki limonki można posadzić tak samo, jak nasiona innych cytrusów. Dowiedz się więcej o wysiewie nasion i pielęgnacji siewek: Cytrusy z nasion.

Limonka ma wymagania podobne do cytryny i cytronu: dobrze czuje się w ciepłych warunkach. Najlepiej będzie rosła w środowisku o podwyższonej wilgotności powietrza. W ciągu sezonu może rosnąć w domu lub przebywać na zewnątrz, ale należy chronić ją przed przymrozkami i mrozem.

Jeżeli chcielibyśmy, żeby roślina szybko zaowocowała, to posadźmy nasiona limonki meksykańskiej. Ten cytrus może zakwitnąć już po kilku latach uprawy z nasiona. Pamiętajmy też, że sadząc cytrusy z nasion nie zawsze możemy przewidzieć, jaką roślinę wyhodujemy.

Siewka limonki perskiej

Kiedyś udało mi się trafić na żywotne nasiono w owocu limonki ze sklepu. Wyrosła z niego dekoracyjna roślina o błyszczących i bardzo aromatycznych liściach. Niestety roślina była bardzo wrażliwa na mróz i przemarzła podczas zimowania.

  • siewka limonki perskiej (Tahiti)

Podsumowanie

Kupując w sklepie cytryny, mandarynki lub grejpfruty, dosyć często znajdujemy w nich pestki. Możliwe, że ktoś zastanawiał się, dlaczego w przypadku limonek sytuacja jest inna.

Wbrew pozorom znalezienie pestki w limonce nie jest niemożliwe, szczególnie jeżeli zdobędziemy owoc innej odmiany, niż limonka perska. Z nasiona może wyrosnąć dekoracyjna i ciekawa roślina, którą będzie można trzymać w domu lub w ciepłym okresie wystawić na świeże powietrze.

Zobacz więcej:

Czy kwiaty cytrusów trzeba zapylać?

Odpowiedź zależy od rośliny

Czy kwiaty cytrusów trzeba zapylać, żeby powstały owoce? Czy obecność pszczół lub innych owadów może zwiększyć plony? Odpowiedź zależy od odmiany rośliny cytrusowej.

Kwiaty cytrusów przeważnie są samopylne.

W uproszczeniu rośliny cytrusowe można podzielić na trzy grupy:

  • odmiany owocujące nawet bez zapylenia,
  • odmiany samopylne,
  • odmiany obcopylne, wymagające innej odmiany zapylającej.

Które cytrusy produkują owoce nawet bez zapylenia i bez nasion? Które wymagają obecności innej odmiany zapylającej do prawidłowego plonowania? Odpowiedzi w dalszej części artykułu.

Więcej o zapylaniu kwiatów można przeczytać w artykule Hybrydyzacja cytrusów.

Pierwsza grupa: odmiany owocujące bez zapylenia

Niektóre odmiany cytrusów mają zdolność zawiązywania owoców bez zapylania kwiatów.1Mesejo C, Yuste R, Martínez-Fuentes A, et al. Self-pollination and parthenocarpic ability in developing ovaries of self-incompatible Clementine mandarins (Citrus clementina). Physiol Plant. 2013;148(1):87-96. doi:10.1111/j.1399-3054.2012.01697.x To zjawisko jest korzystne z punktu widzenia kogoś, kto będzie jadł takie owoce. Dlaczego? Ponieważ owoce powstałe bez zapylenia (i bez zapłodnienia) nie zawierają nasion.

Cytrusy, które łatwo zawiązują owoce bez zapylenia to m.in.:

  • mandarynki satsuma i część klementynek (np. Marisol),
  • pomarańcze Navel,
  • wiele odmian pompeli,
  • limonka Tahiti,
  • cytron o palczastych owocach.
kwiat cytronu

Kwiatów cytronu o palczastych owocach nie można zapylić, ponieważ nie mają znamienia słupka. Mimo to zawiązują się owoce.

Odmiany wymienione wyżej są albo obcopylne, albo mają mechanizmy utrudniające zapylenie lub zawiązanie nasion, dzięki czemu przeważnie są bezpestkowe. Jednak w dzisiejszym artykule przyczyny beznasienności nie są istotne. Ważny jest tylko fakt, że owoce mogą powstać bez nasion. Dlatego kwiatów tych cytrusów nie trzeba zapylać, żeby zbierać plony. Zapylenie byłoby potrzebne tylko wtedy, gdybyśmy chcieli otrzymać nasiona.

Owoce bez zapylenia – jak to możliwe?

Wiemy dobrze, że u roślin owoce powstają z zapylonych kwiatów. Jak to możliwe, że niezapylony kwiat także zawiązuje owoc, w dodatku bez nasion? Odpowiada za to zjawisko partenokarpii, czyli zdolności do wytwarzania owoców bez zapłodnienia komórki jajowej w zalążkach.
Wiele gatunków i odmian cytrusów ma pewną skłonność do partenokarpii, ale tylko u niektórych ta cecha jest na tyle silna, że zapylanie kwiatów nie jest wymagane do prawidłowego owocowania. Wymienione wyżej cytrusy to przykłady odmian o silnej skłonności do partenokarpii.

Druga grupa: odmiany samopylne

Większość gatunków i odmian cytrusów jest samopylna, co znaczy, że do zapylenia nie jest wymagany pyłek innej odmiany. Obecność owadów zapylających może wpłynąć korzystnie na ilość zawiązanych owoców.

Samopylna jest większość odmian cytryny, limonki, cytronu, wiele odmian pomarańczy i mandarynki, a także pomarańcza trójlistkowa i wiele innych cytrusów.

Kwiaty odmian samopylnych warto zapylać, jeżeli w otoczeniu nie ma owadów (na przykład kiedy cytrus kwitnie w pomieszczeniu). W ten sposób zwiększa się szansę na zawiązanie owoców.

kwiaty-cytryna-skierniewicka

Kwiaty cytryny skierniewickiej są samopylne. Produkują dużo pyłku, dlatego mogą zapylać się nawet bez obecności owadów.

Trzecia grupa: odmiany obcopylne, owocujące w obecności zapylaczy

Istnieją też odmiany wymagające innej odmiany zapylającej. Są obcopylne i mają małą zdolność do partenokarpii, dlatego bez zapylenia kwiatów pyłkiem z innej odmiany ich owocowanie może być słabe.

Odmiany, które lepiej owocują z zapylaczami to m.in.:

  • niektóre odmiany mandarynki (np. Robinson, Fremont2Yildiz, Ercan & Kaplankiran, Mustafa. (2017). The Effect of Cross-Pollination on Fruit Set and Quality in 'Robinson’ and 'Fremont’ Mandarins. 54. 107-112. 10.20289/zfdergi.388390.) oraz klementynki (np. Clemenules),
  • tangelo Minneola i Orlando3Futch, S.H. and Jackson, L.K. (Original publication date October 2003, revised April 2018). Pollination of Citrus Hybrids. https://edis.ifas.ufl.edu/ch082

Kwiaty tych cytrusów wymagają zapylania. Jeżeli dwie różnie odmiany kwitną na wolnym powietrzu, to owady prawdopodobnie przeniosą pyłek z jednego drzewka na drugie i owoce się zawiążą. Natomiast jeżeli cytrus przebywa w pomieszczeniu, powinniśmy zapylić jego kwiaty – co ważne – pyłkiem z innej odmiany.

Podsumowanie

Większość cytrusów jest samopylna, albo potrafi owocować nawet bez zapylenia. Niektóre jednak wymagają obecności innej odmiany zapylającej do prawidłowego owocowania.

Jeżeli nie wiesz, czy Twoje drzewko wymaga zapylenia do owocowania – możesz wystawić je na świeże powietrze, w miejsce odwiedzane przez owady lub zapylić kwiaty. Najlepiej pyłkiem z innej odmiany cytrusa, a jeżeli nie masz takiej możliwości, to pyłkiem z tej samej rośliny. U wielu odmian może to wpłynąć korzystnie na ilość zawiązanych owoców.

  • mandarynka Karlik - owoce
    Warto wybrać odmianę cytrusa, która zawiązuje owoce bez nasion. Wtedy nie musimy martwić się o zapylanie.

Dlaczego zasychają końcówki liści?

Zasolenie podłoża

Kiedy żółkną i zasychają końcówki liści cytrusów, niektórzy winią za to suche powietrze. W rzeczywistości przyczyny trzeba poszukać gdzie indziej.

Żółknięcie, a następnie zasychanie końcówek liści to efekt zasolenia. Nie tylko solą kuchenną (chlorkiem sodu), ale także innymi solami, które gromadzą się w podłożu i w nadmiarze powodują zatrucie rośliny.

Zasychają końcówki liści cytrusa.

Zasychanie końcówek liści to efekt zasolenia podłoża.

Objawy zasolenia podłoża

Ogólne objawy charakterystyczne dla zasolenia to żółknięcie, a następnie zasychanie końcówek i brzegów liści. Przeważnie starsze liście zostają uszkodzone w pierwszej kolejności.
Oprócz tego zasolona roślina może sprawiać wrażenie, jakby wciąż brakowało jej wody. Podlewanie pomaga tylko częściowo, nie udaje się skutecznie nawodnić rośliny.

Objawy zasolenia przeważnie postępują w następujący sposób:

  1. Końcówki i brzegi liści żółkną. Pozostała część liścia jest zielona.
  2. Następnie końcówki lub brzegi liści schną, żółknięcie może postępować wgłąb liścia.
  3. Zasychanie postępuje, mocno uszkodzone liście opadają.
  • Końcówki liści żółkną.
  • Zasychają końcówki liści.
  • Uszkodzone liście opadają.

Czasami końcówki liści nie żółkną, tylko od razu zasychają.

Objawy zatrucia poszczególnymi solami mineralnymi mogą się częściowo różnić. Na potrzeby artykułu nie rozróżniam jednak objawów toksyczności poszczególnych soli i traktuję je zbiorczo jako zasolenie.

Dlaczego podłoże jest zasolone?

Wiemy już, że zasolenie podłoża może prowadzić do zatrucia rośliny. Żółknięcie i zasychanie końcówek liści to jeden z objawów takiego zatrucia. Jest kilka możliwych źródeł zasolenia podłoża:

  • woda – podlewanie wodą z wysoką zawartością soli mineralnych,
  • nawóz – przenawożenie lub podawanie nieodpowiedniego nawozu,
  • podłoże – użycie zasolonego podłoża.

Omówmy po kolei te przyczyny zasolenia.

1. Woda z wysoką zawartością soli mineralnych

Woda kranowa może zawierać dużą ilość soli mineralnych. Im dłużej używamy takiej wody do podlewania, tym większe jest ryzyko zasolenia podłoża, a także podwyższenia jego odczynu pH.

Osad na ziemi.

Wytrącanie się takiego osadu na ziemi świadczy o podlewaniu twardą wodą.

Rozwiązanie: Jeżeli mamy złej jakości wodę kranową, to lepiej podlewać cytrusy wodą z filtra RO, destylowaną lub samodzielnie zbieraną wodą deszczową. Więcej informacji jest w artykule Podlewanie cytrusów.

Jeżeli podlewaliśmy rośliny złej jakości wodą, powinniśmy przepłukać podłoże dobrą wodą. Jak przepłukać ziemię? Po prostu podlewamy roślinę na tyle mocno, żeby woda przeciekła otworami w doniczce. Wodę z podstawka wylewamy. Następnie czekamy, aż ziemia przeschnie i ponownie płuczemy. Powtarzamy taki zabieg kilka razy.
Jeżeli roślina jest mocno zatruta, to zamiast płukać, lepiej wymienić podłoże na nowe.

Podlewanie cytrusów

2. Przenawożenie

Kiedy roślina jest zbyt mocno nawożona, nadmiar dostarczanych soli mineralnych odkłada się w ziemi. Podobna sytuacja może wystąpić, jeżeli stosujemy nawóz o nieodpowiednich dla cytrusów proporcjach.

Rozwiązanie: Nawóz powinien być stosowany we właściwych dawkach i proporcjach, tak żeby roślina była w stanie zużyć wszystkie dostarczane składniki. Więcej można przeczytać w artykule Nawożenie cytrusów.
Jeżeli roślina została przenawożona, to należy przestać nawozić oraz przepłukać lub wymienić podłoże na nowe.

Nawożenie cytrusów

3. Niewłaściwe podłoże

Jeżeli objawy zasolenia pojawiły się po przesadzeniu rośliny do nowej ziemi, to można uznać, że źródło zasolenia jest w tym nowym podłożu.

Rozwiązanie: W takim przypadku trzeba będzie niestety przesadzić roślinę jeszcze raz, tym razem do lepszej ziemi.
Więcej informacji o ziemi dla cytrusów i przesadzaniu znajdziesz w artykule Podłoże i przesadzanie.

Podłoże i przesadzanie cytrusów

Podsumowanie

Jeżeli żółkną i zasychają końcówki liści cytryny, pomarańczy lub innej rośliny cytrusowej, to można podejrzewać zasolenie podłoża. Żeby wyleczyć roślinę, trzeba ustalić przyczynę (twarda woda do podlewania, przenawożenie lub nieodpowiednie podłoże do sadzenia) i wykluczyć ją. Zasolone podłoże warto przepłukać lub wymienić.

Uszkodzone liście raczej nie odzyskają zdrowego wyglądu. Jednak jeżeli żółknięcie i zasychanie liści przestanie postępować i ogólny stan rośliny poprawi się, to możemy uznać to za sukces.

Nie pomyl zasolenia z innymi problemami

Brązowienie, gnicie liści

W przypadku zasolenia końcówki liści najczęściej najpierw żółkną, później zasychają. Jeżeli jednak liście usychają lub gniją – przyczyną nie jest zasolenie. W tym przypadku trzeba raczej podejrzewać chorobę grzybową lub na przykład przemrożenie.
Zobacz więcej: Cytrus przemarzł!

Zrzucanie liści

To prawda, że uszkodzone przez zasolenie liście mogą opadać. Jeżeli jednak cytrus zrzuca liście, które nie mają żadnych widocznych uszkodzeń, przyczyną również nie jest zasolenie.
Zobacz więcej o przyczynach zrzucania liści przez cytrusy: Dlaczego cytryna zrzuca liście?

Niedobory mineralne

Niektóre niedobory na pierwszy rzut oka mogą być pomylone z zasoleniem. Na przykład niedobór magnezu również powoduje żółknięcie liści od brzegów i występuje najpierw na starszych liściach.

Jeżeli masz pytania związane z zasoleniem i jesteś członkiem grupy – napisz, może uda się pomóc.

Dlaczego cytrus nie owocuje?

Możliwe przyczyny

Cytrusy potrafią obficie owocować w doniczce, jednak czasem roślina po prostu nie zakwita. Inna kwitnie, ale nie utrzymuje owoców. Dlaczego cytrus nie owocuje?

Jest kilka możliwych odpowiedzi na pytanie „dlaczego cytrus nie kwitnie/nie owocuje? ̎:

  1. jest wyhodowany z nasiona
  2. intensywnie rośnie
  3. nie był zimowany w chłodzie
  4. jest zbyt mocno cięty
  5. rośnie w zbyt ciemnym miejscu
  6. zawiązki owoców opadły z powodu stresu.

Omówmy po kolei te sytuacje.

1. Cytrus nie owocuje, bo jest wyhodowany z nasiona

Jeżeli Twoja roślina nie jest siewką lub miała już kwiaty, przejdź do kolejnego punktu.

Cytrusy, które wyrosły z nasion, całą energię skupiają na wzroście. Nie kwitną, ponieważ są w fazie młodocianej. Dopiero po osiągnięciu dorosłości będą mogły wydać kwiaty i owoce.

Cytrus nie owocuje? Możliwe, że jest siewką.

Cytrus z nasiona całą energię koncentruje na wzroście. Zakwitnie dopiero po osiągnięciu dorosłości.

Czas oczekiwania na zakwitnięcie siewki w dobrych warunkach może wynosić kilka lub kilkanaście lat i zależy w dużej mierze od gatunku i odmiany oraz od formy prowadzenia drzewka. Jeżeli chcemy, żeby cytrus z nasiona szybciej zaowocował, nie powinniśmy skracać długich pędów.

Kiedy zakwitnie cytrus z pestki?

2. Cytrus nie owocuje, bo intensywnie rośnie

W dużym uproszczeniu można powiedzieć, że wzrost i kwitnienie to przeciwstawne zjawiska. Kiedy cytrus intensywnie rośnie, nie jest skłonny do kwitnienia i owocowania.

kwiaty cytrusa

Kwiaty rzadko pojawiają się na silnych, pionowych pędach. Owocowaniu znacznie bardziej sprzyja rozkrzewiona korona z licznymi, drobnymi gałązkami.

Szczepiony cytrus lub sadzonka ukorzeniona z dorosłego drzewka to szlachetny materiał. Teoretycznie taka roślina może od razu kwitnąć i produkować owoce. W praktyce tylko niektóre cytrusy mogą owocować jako małe sadzonki1Na przykład tzw. cytryna Skierniewicka, limetta Rangpur, hybrydy kumkwata.. Wiele odmian na początku silnie rośnie, ale odbija się to na braku kwitnienia lub zrzucaniu wszystkich zawiązanych owoców. W takiej sytuacji na owocowanie można liczyć po wystarczającym rozkrzewieniu się sadzonki.

Silny wzrost i jednocześnie słabe owocowanie mogą też powodować: zbyt duża donica, przenawożenie azotem, bardzo energiczna podkładka, silne cięcie (o którym więcej w kolejnym punkcie).

Podłoże i przesadzanie
Nawożenie
Szczepienie cytrusów

3. Cytrus nie owocuje, bo jest nadmiernie przycinany

Umiarkowane przycinanie zbyt długich pędów może pomóc uformować gęstą koronę, co po pewnym czasie przełoży się na bogatsze kwitnienie i owocowanie. Jednak zbyt mocne cięcie przynosi odwrotny skutek: prowokuje silny wzrost i jednocześnie hamuje kwitnienie.

Silne przycięcie cytrusa wywołuje wzrost, ale jednocześnie hamuje kwitnienie.

Dlatego, jeżeli chcemy w danym roku uzyskać kwiaty i owoce, nie powinniśmy zbyt mocno przycinać cytrusa. Nie usuwajmy za jednym razem więcej niż 30-40% korony drzewka. Możemy wyciąć lub skrócić długie, nierozgałęzione pędy, ale unikajmy niepotrzebnego usuwania drobnych, rozkrzewionych gałązek – to na nich mogą pojawić się kwiaty.

Przycinanie cytrusów

4. Cytrus nie owocuje, bo nie jest zimowany w chłodzie

U wielu cytrusów na kwitnienie wpływają pozytywnie niskie temperatury.2Valiente, Juan & Albrigo, Gene. (2004). Flower Bud Induction of Sweet Orange Trees [Citrus sinensis (L.) Osbeck]: Effect of Low Temperatures, Crop Load, and Bud Age. Journal of the American Society for Horticultural Science. American Society for Horticultural Science. 129. 10.21273/JASHS.129.2.0158. Gatunki, które naturalnie kwitną tylko raz do roku, na wiosnę (m.in. mandarynka, klementynka, tangelo, pomarańcza), potrzebują zimowania w chłodzie. Jeżeli spędzą zimę w ciepłym mieszkaniu, to na wiosnę mogą słabo kwitnąć lub wypuścić tylko liście.

grapefuit oroblanco roślina

Cytrusy czasami wypuszczają pąki kwiatowe będąc jeszcze na zimowisku.

Natomiast gatunki, które naturalnie kwitną wiele razy do roku, mogą owocować nawet bez zimowania w obniżonej temperaturze. To na przykład cytron, limonka, limetta, cytryna, czy hybrydy kumkwata: kalamondyna, limekwat (limonella) i inne. Mimo wszystko zimowy odpoczynek jest dla nich korzystny.

Zimowanie cytrusów

Co ciekawe, kumkwat ma inny mechanizm kwitnienia: wytwarza pąki kwiatowe pod wpływem wysokich temperatur. Dlatego naturalnie u kumkwata kwiaty pojawiają się dopiero w lecie, kiedy jest ciepło. Jeżeli kumkwat nie ma owoców, to możliwe, że lato było dla niego zbyt chłodne.

5. Cytrus nie owocuje, bo ma za mało światła

Cytrus rosnący w zbyt ciemnym miejscu ma często duże, ciemnozielone liście i długie pędy. Korona jest mało rozkrzewiona i często wybujała. Roślina nie chce kwitnąć i owocować.

Cytrusy dobrze rosną w jasnym miejscu. Stanowisko nie musi być silnie nasłonecznione, ale roślina powinna mieć dostęp do światła przez cały dzień. W takich warunkach drzewka są zdrowsze, obficiej kwitną i owocują.

Gdzie ustawić cytrusa?

6. Cytrus zrzucił zawiązki owoców z powodu stresu

Na koniec omówmy trochę inną sytuację, niż opisane do tej pory. Załóżmy, że drzewko cytrusowe było w dobrym stanie, zakwitło i zawiązało owoce. Jednak w pewnym momencie jego stan się pogorszył i rosnące owoce opadły.

  • Zawiązki owoców są podatne na opadanie.
  • Starsze owoce są rzadko odrzucane przez roślinę.

Cytrusy przeważnie zawiązują więcej owoców, niż są w stanie utrzymać i część z nich naturalnie opada – nie jest to nic niepokojącego. Jednak w sytuacji stresowej może dojść do zrzucenia nawet tych owoców, które roślina mogła by utrzymać. Przesuszenie, wysoka temperatura, przesadzanie w czasie kwitnienia, nagła zmiana warunków i inne czynniki stresowe mogą sprawić, że drzewko cytrusowe odrzuci młode owoce.

Po takiej sytuacji roślina może powtórzyć kwitnienie lub może już powtórnie nie zaowocować w danym roku. Cytrusy w trakcie kwitnienia i zawiązywania owoców są wrażliwe na stres, dlatego warto szczególnie o nie dbać w tym okresie.

Jak przyspieszyć kwitnienie?

Najważniejsza jest po prostu dobra opieka. W prawidłowych warunkach roślina powinna zakwitnąć i utrzymać owoce, kiedy będzie gotowa. Jeżeli jednak nie dzieje się to pomimo właściwej pielęgnacji, polecam upewnić się, czy źródłem problemu nie jest któraś z sytuacji opisanych powyżej.

Na koniec przedstawiam listę trików, które mogą zadziałać, jeżeli wszystkie inne metody zawiodły.

  • Przesuszenie
    Ograniczamy podlewanie przez okres kilku tygodni, następnie rozpoczynamy intensywne nawadnianie. Ta metoda może spowodować kwitnienie, jednak trzeba pilnować, żeby nie zaszkodzić roślinie. Można ją zastosować tylko wtedy, kiedy cytrus nie rośnie.
  • Przyginanie pędów
    To kolejny sposób na przyspieszenie kwitnienia. Jednocześnie formujemy atrakcyjną koronę drzewka.
  • Obrączkowanie
    Obrączkowanie polega na usunięciu pierścienia kory z gałęzi lub pnia drzewka. Ta inwazyjna metoda może zmusić roślinę do wydania kwiatów, jednak nie jest zalecana początkującym.
  • Zastosowanie regulatorów wzrostu
    Substancja o nazwie paclobutrazol może być stosowana w celu zmiany pokroju i przyspieszenia kwitnienia u cytrusów. Należy jednak zachować szczególną ostrożność, ponieważ nieodpowiednio stosowane środki chemiczne mogą zaszkodzić zarówno człowiekowi, jak i roślinom.

Jeżeli roślina cytrusowa jest szlachetna, to w końcu powinniśmy doczekać się owoców. Czasem wystarczy zmienić warunki, żeby zaczęła kwitnąć i owocować. W innych przypadkach trzeba po prostu uzbroić się w cierpliwość.

Jeżeli jesteś członkiem grupy i nie możesz ustalić, dlaczego cytrus nie owocuje – napisz, może uda się pomóc. 🙂

Jak rozpoznać cytrusa bez owoców?

Które cechy pomogą w identyfikacji?

Rośliny cytrusowe bez owoców mogą wyglądać podobnie. Jeżeli mamy do czynienia z rośliną wyhodowaną z nasiona lub nieowocującym drzewkiem, identyfikacja może nie być prosta. Jak więc rozpoznać cytrusa: cytrynę, mandarynkę, pomarańczę, grejpfruta lub jeszcze inny gatunek, jeżeli widzimy tylko liście i pędy?

Jak rozpoznać cytrusa bez owoców??

Liście cytrusów składają się z właściwego liścia i z oskrzydlonego ogonka nazywanego petiolą. Po zgnieceniu często mają charakterystyczny zapach. Wygląd i aromat liści zależą w dużej mierze od gatunku i odmiany cytrusa.
Młode pędy cytrusów mogą mieć barwę czerwoną albo być zawsze zielone.1Odpowiada za to zdolność produkcji barwnika – antocyjanów, lub też jej brak. Czerwone zabarwienie przyrostów jest warunkowane genetycznie, jednak ta cecha nie zawsze się ujawnia. Cytrusy rosnące w mieszkaniu przeważnie mają zielone pędy i białe kwiaty, niezależnie od gatunku.

  • Pędy bez antocyjanów
  • Pędy zabarwione antocyjanami

Oprócz tego niektóre gatunki cytrusów mają unikalne cechy: charakterystyczny kształt liści, wygląd pędów, pokrój lub inne właściwości, po których możemy je od razu rozpoznać.

Jak rozpoznać cytrusa?

Aby rozpoznać cytrusa z pestki lub drzewko bez owoców, trzeba więc popatrzeć na:

  • kształt i zapach liści
  • kolor młodych przyrostów
  • oraz poszukać cech charakterystycznych danej rośliny.

W kolejnej części artykułu opisuję w dużym skrócie wygląd i cechy charakterystyczne poszczególnych gatunków cytrusów. Znając te informacje, łatwiej będzie je zidentyfikować.

Identyfikacja cytrusów

Cytryna, limonka, cytron

Choć kształt liści cytryny może się różnić w zależności od odmiany, to możemy ją rozpoznać po dosyć dużych, owalnych lub lekko spiczastych liściach, często o ząbkowanych brzegach. Petiola jest krótka. Liście po roztarciu mogą mieć przyjemny, cytrynowy zapach.

  • Liście cytryny Zagara Bianca.
    Liście cytryny Zagara Bianca
  • Liście cytryny Carrubaro

Cytrynowo mogą też pachnieć liście cytronu, czy limonki. Liście cytronu są podobne do cytryny, ale większe i bardziej wydłużone. Natomiast liście limonki są drobniejsze, często z szerszą petiolą.

  • Liście cytronu
  • Liście limonki meksykańskiej
  • Liście limonki Tahiti

Młode pędy większości odmian cytryny i cytronu w sprzyjających warunkach mogą być purpurowe, a kwiaty różowe. U limonki ta barwa jest delikatniejsza.

Mandarynka, pomarańcza, grejpfrut i pomelo

Mandarynkę rozpoznamy po przeważnie drobnych, podłużnych liściach o spiczastym zakończeniu. U pomarańczy liście są większe, a petiola nieco szersza. Liście grejpfruta i pomelo (pompeli) mają jeszcze dłuższe i szersze ogonki liściowe, w dodatku gałązki pompeli mogą być omszone. Hybrydy mandarynki z pomarańczą (tangor) i z grejpfrutem (tangelo) często przypominają mandarynkę bardziej, niż drugiego rodzica.
Liście mandarynki i pomarańczy nigdy nie pachną cytrynowo. Nie spotkałem się również z grejpfrutem lub pomelo o takim zapachu. Aromat ich liści może być słabszy lub mocniejszy, od delikatnego i słodkiego po ostry, kojarzący się z przyprawami.
Młode pędy mandarynki, pomarańczy, grejpfruta i pomelo niezależnie od warunków są zawsze zielone, a kwiaty białe. To ważna cecha, po której możemy rozpoznać te cytrusy lub rozróżnić je od innych gatunków. Na przykład cytrus wyglądający podobnie do mandarynki, ale o różowych kwiatach, nie może być mandarynką. To prawdopodobnie limetta Rangpur, hybryda mandarynki i cytronu.

  • Liście mandarynki
  • Liście pomarańczy słodkiej
  • liście grejpfruta lub hybrydy grejpfruta i pomelo
    Liście grejpfruta/pomelo

Kumkwat i hybrydy

Kumkwat ma wąskie i przeważnie podłużne liście. Są ciemnozielone, błyszczące i twardsze, niż u większości cytrusów.
Zapach liści jest dosyć ostry, charakterystyczny dla kumkwata. Młode pędy są zawsze zielone, a kwiaty białe.
Liczne hybrydy kumkwata z innymi cytrusami mają cechy obojga rodziców i często są z nimi mylone. Na przykład kalamondyna (mieszaniec mandarynki i kumkwata) jest często mylona z mandarynką. Limekwat (hybryda z limonką) bywa uznawany za miniaturową cytrynę.

  • Kumkwat Nagami
  • Limekwat Tavares

Cytrusy z grupy papeda

Papeda to osobna grupa gatunków w licznej rodzinie cytrusów. Należy tu na przykład ciepłolubna lima kaffir, a także mrozoodporne gatunki ichang oraz yuzu. Cechą wspólną tych roślin jest duża i szeroka petiola.
Liście limy kaffir są zaokrąglone, mają wyraźny i przyjemny aromat (z tego powodu są używane jako przyprawa). Liście ichanga mają bardziej spiczaste zakończenie, brak u nich wyraźnego zapachu.
Młode gałązki u papedy są często purpurowe, a kwiaty różowe. Pędy mogą być cierniste, szczególnie u yuzu.

  • Lima kaffir (Citrus hystrix)
  • Ichang (Citrus ichangensis)

Cytrusy australijskie

Cytrusy australijskie to rośliny, które dawniej były określane jako Microcitrus i Eremocitrus, a obecnie są zaliczane do rodzaju Citrus. Większość gatunków ma bardzo drobne liście, które u siewek mogą mieć inny kształt, niż u dorosłych okazów. Młode pędy i kwiaty mogą być zabarwione antocyjanami.
Liście finger limy (Citrus australasica) są bardzo drobne, a pędy cierniste. Mikrocytrus papuana (Citrus wintersii) ma wąskie, błyszczące liście. Eremocytrus (Citrus glauca) ma wąskie, skórzaste, srebrzystozielone liście.
Hybrydy z cytrusami australijskimi często bardziej przypominają cytrusa australijskiego, niż drugi gatunek rodzicielski. Na przykład faustrime (hybryda finger limy z limekwatem) bywa mylona właśnie z finger limą, a ich definitywne rozróżnienie jest możliwe dopiero po porównaniu owoców.

  • Finger lima (siewka)
  • Eremocytrus liście
    Eremocytrus

Pomarańcza trójlistkowa i hybrydy

Najbardziej charakterystyczną cechą pomarańczy trójlistkowej, oprócz silnych cierni, są właśnie potrójne liście. Choć nie mają wyraźnego zapachu, to ze względu na unikalny kształt nie da się ich pomylić z liśćmi innych gatunków cytrusów.
Jak jednak odróżnić pomarańczę trifoliatę od jej hybryd i chimer (cytranga, citrandarin, citrumelo i inne)? To trudniejsze zadanie, ponieważ większość mieszańców trifoliaty ma również potrójne liście. Na hybrydę mogą wskazywać liście większe lub o innym kształcie, niż u pomarańczy trójlistkowej. Część liści może być pojedynczych lub mieć mieszaną formę.
Młode pędy trifoliaty i jej hybryd mogą być delikatnie zabarwione antocyjanami.

  • Pomarańcza trójlistkowa
  • Citsuma 'Prague’ (chimera trifoliaty i mandarynki satsumy)

Podsumowanie

Rozpoznanie rośliny cytrusowej jest najprostsze, kiedy widzimy jej owoce. Czasem jednak cytrus po prostu nie owocuje. Wtedy też możemy spróbować odgadnąć jego gatunek.

W tym artykule skupiłem się na cechach, które pomagają w identyfikacji cytrusów bez owoców. Starałem się jednak nie podawać dokładnych wymiarów liści, cierni, grubości pędów itd. – ponieważ te wskazania mogą się różnić w zależności od warunków, wieku rośliny, a także od poszczególnej odmiany. Chciałem raczej zarysować cechy i wygląd poszczególnych gatunków cytrusów, tak by łatwiej było je rozpoznać.

Kiedy nie uda się rozpoznać cytrusa

Czasem identyfikacja cytrusa nie jest prosta. Niektóre odmiany nawet popularnych gatunków mają nietypowy wygląd, który nie pasuje do „klucza”. Istnieje też wiele hybryd, które mają cechy kilku różnych cytrusów. Nie o wszystkim udało się tu napisać. Dlatego polecam przeczytać więcej o poszczególnych gatunkach:

Cytryna, Limonka, cytron
Mandarynka
Pomarańcza
Pomelo i grejpfrut
Kumkwaty
Cytrusy australijskie
Ichang
Pomarańcza Trójlistkowa i hybrydy

Jeżeli jesteś członkiem grupy i chcesz zidentyfikować cytrusa – napisz, może uda się pomóc. 🙂

Kiedy zakwitnie cytrus z pestki?

Ile trzeba czekać na owoce?

Cytrus z pestki, czyli siewka, w pierwszych latach całą energię skupia na wzroście. Produkuje liście, ale nie kwitnie. Jest w stanie młodocianym. W naszych warunkach na pierwsze kwitnienie i owocowanie cytrusa z nasiona trzeba czekać zależnie od gatunku kilka, kilkakilkanaście lub nawet kilkadziesiąt lat, a roślina nadmiernie przycinana może nie zakwitnąć nigdy.

W dalszej części artykułu więcej o teorii liczby węzłów, a także o tym, które gatunki cytrusów owocują z nasiona szybciej od innych.

cytrus z nasiona w pierwszych latach wydaje tylko liście

Teoria liczby węzłów

Przeprowadzone badania sugerują, że cytrusy z nasion mogą zakwitnąć po osiągnięciu pewnej liczby węzłów na pędzie1Angela M. Snowball, I. J. Warrington, Elizabeth A. Halligan & M. G. Mullins (1994) Phase change in citrus: The effects of main stem node number, branch habit and paclobutrazol application on flowering in citrus seedlings, Journal of Horticultural Science, 69:1, 149-160, DOI: 10.1080/14620316.1994.11515261. Można więc przypuścić, że roślina wyhodowana z pestki musi osiągnąć pewną wysokość, a ściślej: ilość węzłów na danym pędzie, aby mogła kwitnąć i owocować. Na tych założeniach opiera się teoria liczby węzłów.

Najważniejsze założenia teorii liczby węzłów:

  • Węzły liczy się w linii prostej od podstawy rośliny do wierzchołka danego pędu.
  • Węzeł to odcinek pędu, na którym wyrasta liść. Przy węźle znajduje się też pąk boczny, często w towarzystwie ciernia. Każdy węzeł „pamięta” swój numer, niezależnie czy jest to numer 2, 20 czy 200.
  • Każda siewka ma określoną liczbę węzłów potrzebną do osiągnięcia dorosłości, liczba ta wynosi kilkadziesiąt lub kilkaset węzłów i w dużej mierze zależy od gatunku/odmiany cytrusa.
  • Jeżeli siewka jest rozgałęziona, to każdy pęd będzie miał inną liczbę węzłów na szczycie. Zakwitnąć mogą tylko te pędy, które osiągnęły już określony numer. Pozostałe będą nadal w stanie młodocianym.
  • Dojrzałe pędy można rozpoznać po krótszych cierniach w porównaniu do pędów niedojrzałych i po większej skłonności do krzewienia się. Dojrzałość jest osiągana stopniowo.
Cytrus z pestki - liczenie węzłów.

Węzły liczy się w linii prostej od podstawy rośliny do wierzchołka pędu.

Zgodnie z tymi założeniami przycinanie siewek nie jest wskazane, bo w ten sposób odcina się część węzłów i tym samym opóźnia kwitnienie. Jeżeli siewka robi się za wysoka, zdecydowanie lepszą opcją jest przeszczepienie pędu z najwyższą liczbą węzłów na podkładkę, albo ukorzenienie go i wyprowadzenie z niego nowego drzewka.

Sprawa wymaga dalszych badań

Mechanizmy, które wpływają na kwitnienie cytrusów z nasion, mogą być bardziej skomplikowane. Teoria liczby węzłów może być pewnym uproszczeniem i nie wszystkie jej założenia muszą być słuszne. Wiele w tym temacie pozostaje do odkrycia.

Wiele zależy od gatunku

Warto wspomnieć, że u niektórych gatunków cytrusów faza młodociana trwa krócej, niż u innych. I tak kumkwat z nasiona może zakwitnąć w warunkach domowych już po kilku latach. Równie szybko owocuje limonka meksykańska (ang. Key lime). Także australijskiej finger limie (lub jej hybrydom) przypisuje się zdolność szybkiego wchodzenia w owocowanie, choć w przypadku tego gatunku sprawa wymaga potwierdzenia.

siewki hybrydy kumkwata

Warto sadzić kumkwata i jego hybrydy z nasion. Mamy realną szansę doczekać się kwiatów już po kilku latach.

Natomiast cytrusy takie jak cytryna i mandarynka posadzone z nasiona mają średni czas wchodzenia w dorosłość, na owoce będzie więc trzeba czekać co najmniej kilka lub kilkanaście lat. Najdłużej jednak trwa to w przypadku grejpfruta i pompeli, u których kwitnienie następuje wyjątkowo późno. W warunkach domowych na zakwitnięcie grejpfruta z pestki można czekać kilkanaście lub nawet kilkadziesiąt lat lub można nie doczekać się go wcale.

Jak uzyskać owoce szybciej?

cytryna skierniewicka z owocami

Sadzonka cytryny Skierniewickiej może owocować praktycznie od razu, bo została pobrana z dorosłej rośliny.

Jeżeli chcemy uzyskać owoce szybko, skupmy się na uprawie sadzonek, które zostały pobrane z już dorosłej rośliny. Takie sadzonki – ukorzenione lub zaszczepione – będą kwitnąć i owocować o wiele szybciej. Możemy również samodzielnie zaszczepić siewkę. Lub po prostu zapewnić naszemu cytrusowi z pestki jak najlepsze warunki, tak żeby rósł szybko i jak najszybciej mógł osiągnąć dorosłość.