Pozornie proste pytanie
Czy z pestki cytryny zawsze wyrasta drzewko cytrynowe? O to samo można zapytać, jeżeli sadzi się nasiono mandarynki, grejpfruta, czy jakiegokolwiek innego gatunku. Wiele osób zastanawia się, co wyrośnie z pestki cytrusa? Jaka jest szansa, że uzyskamy roślinę podobną do oryginału?
Wpis powstał jako rozwinięcie tego artykułu. Odpowiadam tu na pozornie proste pytanie: co może wyrosnąć z nasiona cytrusa?
Powstawanie nasion
Żeby zacząć odpowiadać na pytanie, warto najpierw przypomnieć, że nasiona powstają w wyniku zapylenia kwiatu pyłkiem własnym lub pochodzącym z innej rośliny. Każde nasiono zawiera zarodek, czyli nową roślinę, która jest unikalnym połączeniem obojga rodziców. Zarodek może być też klonem rośliny matecznej, ale o tym za chwilę.
Zapylenie własnym pyłkiem – co wyrośnie z pestki?
Na przykładzie. Jeżeli kwiat cytryny zostanie zapylony pyłkiem cytryny, to z nasion z takiego owocu wyrosną… drzewka cytrynowe. Nie wyrośnie jednak las identycznych roślin, a raczej grupa mniej lub bardziej różnorodnych form cytryny. Jeżeli mamy szczęście, w ten sposób możemy wyhodować nową, wartościową odmianę danego gatunku cytrusa.
Zapylenie pyłkiem z innej rośliny cytrusowej – co wyrośnie z pestki?
Teraz inny przykład. Załóżmy, że kwiat cytryny został zapylony pyłkiem mandarynki. Co wyrośnie z takich nasion? Wyrosną hybrydy, czyli mieszańce. Również w tym przypadku możemy spodziewać się dużej różnorodności wśród takich siewek, jednak – co trzeba podkreślić – w przypadku hybrydyzacji otrzymujemy już nie drzewka cytrynowe, ani mandarynkowe, a całkiem nowy rodzaj cytrusa.
Dlaczego z jednego nasiona rosną dwie rośliny?
Cytrusy mają ciekawą zdolność wydawania dwóch lub kilku roślin z jednego nasiona.
Ale jak to możliwe, skoro każde nasiono powinno zawierać tylko jeden zarodek?
Z większości nasion tej mandarynki wyrosło po dwie lub więcej roślin.
Zjawisko wielozarodkowości zachodzi dzięki zdolności niektórych cytrusów do apomiksji – klonowania się z nasion.1García, R., Asíns, M., Forner, J. et al. Genetic analysis of apomixis in Citrus and Poncirus by molecular markers. Theor Appl Genet 99, 511–518 (1999). https://doi.org/10.1007/s001220051264 Częstość występowania tego zjawiska różni się u poszczególnych odmian i gatunków i może obejmować od 0 do nawet 100% nasion.
Jak powstają nasiona wielozarodkowe u cytrusów? Każde nasiono na początku zawiera jeden normalny zarodek zygotyczny, który powstał w wyniku zapylenia. W nasionie mogą jednak pojawić się dodatkowe zarodki nucelarne, które nie pochodzą z zapylenia, a są kopią rośliny matecznej. Z takiego nasiona po wykiełkowaniu może więc wyrosnąć: jedna roślina pochodząca z zapylenia i jedna lub kilka roślin, które są klonami matki. Często zarodek zygotyczny zostaje całkowicie zagłuszony i wtedy z nasiona wyrasta wyłącznie klon lub klony.
Wielozarodkowość na przykładzie
Załóżmy, że kwiat cytryny został zapylony pyłkiem pomarańczy trójlistkowej. Jednak ta odmiana cytryny ma dużą skłonność do apomiksji. Po posadzeniu obserwujemy, że z wielu nasion wyrosło po kilka roślin. Co więcej, większość kiełkujących roślin jest identycznych i wygląda na cytrynę. Tylko nieliczne siewki mają potrójne liście i różnią się między sobą.
W tym przykładzie większość uzyskanych siewek okazała się klonami rośliny matecznej, a tylko nieliczne to hybrydy. Z taką sytuacją często spotykają się hodowcy. Mimo dokonania kontrolowanych zapyleń, z nasion uzyskują same klony rośliny matecznej lub nie są w stanie odróżnić hybryd od klonów. Dlatego zjawisko apomiksji i związanej z nią wielozarodkowości nasion jest jedną z najpoważniejszych przeszkód w hodowli cytrusów.
O tym, które cytrusy nigdy nie klonują się z nasion, można przeczytać na stronie Hybrydyzacja cytrusów.
Co wyrośnie z pestki cytrusa? – Trzy możliwości.
Podsumowując, z nasiona z owocu cytrusowego może wyrosnąć:
- ten sam gatunek i odmiana cytrusa
- nowa odmiana tego gatunku cytrusa
- całkiem nowy rodzaj cytrusa
Jeżeli zbieramy nasiona z własnego drzewka cytrusowego, a szczególnie jeśli zapylaliśmy kwiaty, możemy spodziewać się określonych rezultatów. Jednak w przypadku nasion z owocu kupionego w sklepie trudno przewidzieć, co z nich wyrośnie. Nie wiadomo przecież, czy na danej plantacji rośnie tylko jedna odmiana cytrusa, czy może są tam drzewa różnych odmian i gatunków, które wzajemnie się zapylają? Nie zawsze też wiemy, czy dana odmiana cytrusa ma zdolność do apomiksji i jak często wydaje apomiktyczne nasiona.
Bez wątpliwości jest jedno: z nasiona uzyskamy dekoracyjną roślinę, a z czasem drzewko cytrusowe, które będziemy mogli uprawiać w doniczce przez wiele lat.
Dowiedz się więcej:
- jak prawidłowo sadzić nasiona cytrusów?
- jak szybko rośnie cytrus z nasiona?
- jak dbać o cytrusa z pestki?
- ile czasu musi minąć do zakwitnięcia siewki?
Pytania
P: Czy cytrusy z nasion wielozarodkowych zakwitają szybciej?
O: Niestety, nic na to nie wskazuje. Siewka z nasiona wielozarodkowego musi przejść okres młodociany podobnie jak inne cytrusy z nasiona.
Dowiedz się więcej: Kiedy zakwitnie cytrus z pestki?